Mevzuat!

Harç mı haraç mı?

Yasalarda yeri olmayan "temel üstü harcı" almak belediyeleri suçlu duruma düşürüyor...

Belediyeler, siyaset literatürünün çağdaş versiyonunda, daha yaşanabilir bir dünya için hizmet üreten kurumlar olarak tanımlanıyorlar.

Ne var ki, bu daha yaşanabilir bir dünya ve hizmet üreten kurum kavramları bazan çok ters uygulamalarla çürütülüyor. Halkla belediyelerin karşı karşıya geldikleri çarpıklıklara, özellikle imar mevzuatı uygulamalarında rastlanıyor.

Bu çarpıklıkların boyutları yasal harçlar dışında haraç gibi tahsilat yapıldığı iddialarının ortaya atılmasına bile neden oluyor.

Hatalı harç tahsilâtından kaynaklanan bu iddialar, kuşkusuz yurttaşın belediyeye olan güvenini olumsuz etkiliyor. Belediyeye gelir sağlamak için yapılan bir işlem, suç olabiliyor.

Konuyu uzmanına sorduk ve görüşlerini aldık.

Mülkiye Müfettişi Şükrü Erdem, imar konusunda hatalı harç tahsilâtının nereden kaynaklandığı ve sonuçları hakkında bilgi verdi.

Soru: Bir inşaatın yasallık kazanması için ne gerekir?

Yanıt: 3194 sayılı İmar Yasası'na göre, inşaatı yasallaştıran iki ana belge vardır; biri, yapıya başlanabilmesi için yapı ruhsatiyesi, diğeri ise yapı tamamlandıktan sonra kullanma izni alınmasıdır. Bunun istisnaları yasada belirtilmiştir.

Soru: Bu belgeler nasıl alınır?

Yanıt: İlgili belediyeye başvurmak ve harç yatırmak gerekir. 2464 sayılı Belediye Gelirleri Yasası'na 2589 sayılı yasa ile eklenen mükerrer yedinci bölümde, belediyelerin inşaat veya tadilat ruhsatları verilmesi sırasında alacakları harçların oran ve miktarları belirlenmiştir.

Yine 2464 sayılı yasanın İmar ile İlgili Harçlar başlıklı 80'inci maddesinde, ne tür harçlar alınacağı belirtilmiştir.

Bu harçlar:

a) Parselasyon yapımı nedeniyle alınan "Parselasyon Harcı"

b) İfraz ve Tevhit kararları nedeniyle alınan "İfraz ve Tevhid Harcı"

c) Proje tasdik işlemleri nedeniyle alınan "Plan ve Proje Tasdik Harcı"

d) Zemin ve kanal açma izni verilmesi, toprak hafriyatının taşınması için yer gösterilmesi nedeniyle alınan "Zemin Açma İzni ve Toprak Hafriyatı Harcı"

e) Yapı kullanma izni verilmesi nedeniyle alınan "Yapı Kullanma İzni Harcı" diye adlandırılmıştır.

Yasanın 84.maddesinde ise bu harçların miktarları belirlenmiştir.

Soru: Yapı sahibinin ödemesi gereken başka harçlar var mı?

Yanıt: Hayır. Bu düzenlemeler ile inşaat ve imar mevzuatı gereğince imar ile ilgili konularda belediyece alınacak harçların neler olduğu gösterilmiştir.

Soru: Peki, temel üstü ruhsatı diye bir ruhsat var mı?

Yanıt: Yok.

Soru: Ama böyle bir ruhsattan söz ediliyor. Bu nedir?

Yanıt: Yasal düzenlemeler az önce belirttiğim şekilde olmasına rağmen, bazı belediyelerin, yapı ruhsatiyesi almış inşaatın su basmanı seviyesine gelmesi durumunda yapı sahibinin belediyeye başvurarak (genelde harç adı altında para yatırdıktan sonra) temel üstü ruhsatı alması mecburiyetini getirdikleri görülmektedir.

Ayrıca, bu başvuruyu yapmamış fakat ruhsat ve eklerine uygun olarak inşaatı bitirmiş olan yapı sahibi, yapı kullanma izni almak için belediyeye başvurma durumunda kendisinden temel üstü ruhsatı sorulmakta, bu işlem tamamlanmadan da yapı kullanma izni verilmemektedir.

İmar mevzuatında bu isim altında herhangi bir belge mevcut olmadığı gibi daha önce belirtmiş olduğumuz üzere 2464 sayılı Belediye Gelirleri Yasası'nda da, inşaatın temel üstü safhasında veya daha sonraki safhalarında temel üstü harç veya başka bir ad altında belediyece para alınacağı hususunda düzenleyici bir hüküm getirilmemiştir. Bahis konusu yasanın hükmü, sadece tarifesi belirlenmiş olan gerekli yasal harçlar yatırıldıktan sonra, inşaata başlanırken yapı ruhsatiyesi alınması, inşaatın bitiminde ise yapı kullanma izni alınmasından ibarettir.

Soru: Yani, bu ad altında harç alınması yasal değil!

Yanıt: Hayır, değil!

Soru: Peki ama, böyle bir ruhsattan söz edilmesi neye dayanıyor? Yasada olmayan bir uygulama nasıl yapılıyor?

Yanıt: Bu durum yanlış yorumdan kaynaklanıyor. Örneğin, 3194 sayılı İmar Yasası'nda böyle bir hüküm olmamakla birlikte; İstanbul İmar Yönetmeliği ve Tadili'nin 8.02'nci maddesinde, İnşaata Devam Ruhsatı başlığı altında, inşaatın zemin kat seviyesine gelmesi halinde, ilgilinin belediyeye müracaatı üzerine yapı mahalli denetlenerek ruhsat ve eklerine uygunluğunun tespiti halinde inşaatın devamına izin verileceği hükmü getirilmiştir.

Bu izin olayını, inşaata devam edilebilmesi için belirli bir harç veya başka bir ad altında para yatırıldıktan sonra verilmesi gereken temel üstü ruhsatı olarak kabul edilmesi mümkün değildir.

Soru: Bu iznin gerekçesi nedir?

Yanıt: Yönetmeliğin bu konudaki düzenlemesi, inşaatın ruhsat ve eklerine uygunluğunu işin başlangıcında denetlemek, olabilecek yanlışlıkları ilerde daha büyük maddi kayıplara sebebiyet vermeden gidermektir. Kaldı ki, belediye sadece temel üstü safhasında değil, inşaatın her safhasında inşaatın ruhsat ve eklerine uygunluğunu denetleme yetkisine sahiptir. Ancak, belediye bu yetkisini kullanırken ve görevini yaparken herhangi bir ad altında para alma hususunda yasal bir imkana sahip değildir. Belediyeye gelir elde etmek amacıyla yasaları çiğnemek doğru olmaz.

Soru: Bunu yapan belediye görevlisi suç işlemiş duruma düşer mi?

Yanıt: Evet, suçlu duruma düşerler. Yasalarda yer almamış, nispetleri ve hadleri belirtilmemiş temel üstü harcı veya başka bir ad altında belediyece para alınması, alan görevlinin 1580 sayılı Belediye Yasası'nın 125'inci maddesi ve Türk Ceza Yasası'nın 247'nci maddesi uyarınca cezalandırılmasını gerektirir.