İstanbul kimlik değiştiriyor

Tarihi yarımada olarak tanımlanan suriçi bölgesinde yer alan Eminönü'deki atölye ve imalathaneler İkitelli'deki modern işyerlerine taşınıyor.

Böylelikle 12 yıl önce başlatılmış olan değişim süreci tamamlanmış olacak ve Türkiye'nin GAP'tan sonraki en büyük yatırımı olarak tanımlanan İkitelli projesi yaşama geçecek.

Dünyanın halen ayakta kalan en eski kentlerinden biri olan İstanbul'un tarihi özelliği öne çıkacak. Eminönü bir kültür başkenti durumuna gelecek.

Bu kez galiba tamam.. Ertelene ertelene 1997'nin son ayına kadar gelen İkitelli'ye taşınma işi gerçekleşiyor.

Ve böylelikle yaşlı İstanbul'un merkez ilçesi Eminönü, sırtındaki ağır yükten kurtularak gerçek tarihi kimliğine kavuşacağa benziyor.

Nişanca'nın, Gedikpaşa'nın, Kumkapı'nın, Laleli'nin, Çarşıkapı'nın, Küçükpazar'ın daracık sokaklarında birbirlerine omuz vererek yükselen yapıların merdiven altlarında, izbelerinde, havasız odalarında süren üretimler duracak. Bu yerlerin emekçileri, ekmek parası için sağlıksız koşullarda genç bedenlerini harap ederek, bile bile ömürlerini kısaltmak zorunda kalmayacaklar.

Eminönü sokaklarına günün her saatinde çuval çuval çöp boşaltılmayacak. İşyeri yığılması yüzünden yangın gibi, deprem gibi afet anlarında çaresizlik yaşanmayacak.

Bugün atölye olarak kullanılan binalar, taşımak zorunda bırakıldıkları, ama, aslında hiç de haketmedikleri bu yükten kurtulacaklar.

Ve halen içinde yaşanılan, binlerce yıllık geçmişe sahip pek az sayıdaki kentten biri olan İstanbul, bu konumuna uygun kimliğe kavuşma fırsatı bulacak. Sonrası artık Eminönü'yü sevenlere İstanbul'a rantından ötürü değil de İstanbul olduğu için gönül verenlere kalacak. Onun şiirsel güzelliklerini ömre değer sayanlara, yürek zenginlerine ve onların ilgilerine..

Trikocular, keresteciler, konfeksiyoncular, gömlekçiler, sayacılar, frezeciler, saraçlar, terlikçiler, ayakkabıcılar, çorapçılar, plastikçiler, kauçukçular, sobacılar, tenekeciler, mobilyacılar, üretimlerini bundan böyle İkitelli'deki modern işyerlerinde sürdürecekler.

Kentleşmenin siyasal boyutu

Bu projenin başlangıcı 1985 yılına, hatta, ANAP'ın umut olarark Türk siyasal yaşamında parladığı 1984 yılına dayanıyor.

Siyaset literatürüne orta direk kavramını sokan düşünce, nüfus çoğunluğunun kentsel yaşama aktığı doğrusundan yola çıkmış, bu da kaçınılmaz olarak kentleşme hamlesini gündeme getirmişti.

Böyle bir çalışma, İstanbul'un son 50 yıldaki yapı tarzını oluşturan altı dükkan üstü ev denklemine dayalı kalfa mimarisini tümüyle reddetmek anlamına geliyordu. Bunun yanısıra evrensel kent değerleriyle tanışmak da gerekiyordu.

İşte; kentsel çevre kavramı bu süreçte konuşulur oldu.

Çarşı-konut ilişkisiyle bu süreçte tanışıldı.

Toplu konutlarla alışveriş merkezleri, yeni kentsel anlayışın iki temel ögesi olarak ülke gündeminde yerini aldı. Artık Türkiye'nin kentlerinde de, dünyanın bütün çağdaş kentlerinde olduğu gibi, konut alanları ayrı, alışveriş ögeleri de, konut alanlarında oturanların yararlanacakları yakınlıkta, ama, apayrı konumda olacaktı.

Bu; çağdaş kent kavramının bir boyutuydu. Öteki boyutunda ise, eski yerleşim yeri niteliğindeki kentlerin, işyeri-konut kaynaşmışlığından kurtarılmaları vardı.

Kenti boğan gelişmeler

İstanbul, tabir caizse, tam bir arapsaçı konumundaydı. Dünyada eski büyük kentlerde gelişmeler merkez dışına kaydırılıyor, buna bağlı olarak eski mahalleler işyerlerinden arındırılıyordu. İstanbul'da ise tam tersi bir uygulamayla merkezdeki işyeri sayısı akıl almaz bir hızla artıyordu. Bunun doğal sonucu olarak ne tarihi dokuyu korumak mümkün oluyordu ne de sağlıklı bir gelişme sağlanıyordu.

Bu tablo, merkezdeki kirliliğin artarak sürmesi anlamına geliyordu.

1984 sonrasında İstanbul'un kent içi yoğunluğu artıran belli başlı ticaret üniteleri ve üretim birimlerinin kent dışına taşınmaları fikrine işlerlik kazandırıldı. Kentsel kirliliğin en yoğun olduğu yerlerin başında Eminönü geliyordu. İstanbul'un nüfusu bugünkünden yarı yarıya daha az olmasına rağmen Eminönü, iş yoğunluğunun yükünü taşıyamayacak durumda bulunuyordu.

İşyerlerinin atıklarının yolaçtıkları kirlilikten kenti kurtarmak amacıyla işyerlerinin kent dışına çıkarılmaları gerekiyordu. Haliç çevresinin temizlenmesi, sebze ve meyva haliyle balık halinin kaldırılmaları bu projenin ilk girişimleriydi.

İkitelli'nin ilk adımları

O tarihlerde küçücük Eminönü, Türkiye'nin en çok vergi elde edilen süper bir iş merkezi konumundaydı.

Bu yükün kaldırılması amacıyla esnaf kuruluşlarıyla işbirliği yapılarak İkitelli Projesi için düğmeye basıldı. İkitelli'de modern işyerleri kurulacak ve bu işyerleri tamamlandığında Eminönü'deki atölye ve imalathaneler çalışmalarını burada sürdüreceklerdi.

Emimönü esnafının ortak olduğu 33 işyeri yapı kooperatifi kuruldu. Bu kooperatifler, İkitelli Organize Küçük Sanayi Bölgesi'nde kendilerine tahsis edilen 6 milyon metrekarelik alanda işyeri yapım çalışmalaını başlattılar. Ne yazık ki, siyasal nedenlerle farklı dönemlerde farklı tempoda sürdürülen çalışmalar, İstanbul'un değişim takvimini geciktirdi.

Bugün 17 bin 218 üyesi bulunan kooperatiflerin İkitelli'de toplam 28 bin 916 işyeri bulunuyor. Hemen hemen tamamına yakın kısmının altyapısı bitmiş, hepsi, sağlıklı çalışma koşullarına sahip bu modern işyerlerinde kısmen üretim yapılıyor.

Ancak, tam verimli duruma gelmesi için müşteri bölünmesinin ortadan kaldırılması gerekiyordu. Atölyelerin bir kısmı eski işyerlerinde üretime devam ettikleri sürece müşterilerin, İkitelli'deki yeni işyerlerine alışması zor olacaktı.

İkitelli'de yatırım yapan esnafın zarar görmesini önlemek ve değişim projesini başarıyla sonlandırmak için Eminönü Belediyesi'yle esnaf odaları ve esnaf yapı kooperatifleri arasında iki yıldır sürdürülen ortak çalışmalar sonunda bir protokol imzalandı. Böylelikle İstanbul'un yeni kimliği için tarih düşülmüş oldu; 31 Aralık 1997.

1 Ocak 1998'den itibaren Eminönü; tarih, kültür-turizm ve alışveriş kenti kimliğiyle gelecek zamanlara yol alacak.

İşte tarihi belge

"Protokol

Biz aşağıda belirtilen kuruluşların temsilcileri, Eminönü ilçesinde faaliyet gösteren atölye, tamirhane ve benzeri işyerlerinin İkitelli Organize Sanayi Bölgesi'ndeki yeni binalarına taşınmaları projesini destekliyoruz.

Bu amaçla daha önce alınmış kararlar doğrultusunda üyelerimizin İkitelli'deki kullanıma hazır işyerlerine nakillerinin uygun olacağı düşüncesini benimsiyoruz.

Nakil işleminden esnafımızın zarar görmemesi için gerekli önlemlerin alınması konusunda Eminönü Belediyesi ve ilgili kuruluşlarla işbirliği yapılmasını uygun görüyoruz.

Böylelikle 10 yılı aşkın bir süredir yürütülmekte olan projenin amacına ulaşmasına ve Eminönü'nün bir tarih, kültür, turizm ve alış veriş merkezi olarak konumuna uygun yapıya kavuşmasına katkıda bulunacağımıza inanıyoruz.

Taşınma işleminin gerçekleşmesi için son olarak esnafa 31 Aralık 1997 tarihine kadar süre tanınmasını, bu süre içinde kooperatif üyesi olup da işyeri tamamlanmamış olan esnafa, en geç Mart 1998 sonuna kadar ek süre verilmesini, kooperatif üyesi olmayanlara böyle bir hak kesinlikle tanınmamasını kabul ediyoruz.

Olağanüstü bir hal olmadıkça bu sürenin uzatılmamasını destekliyoruz.

Ahmet Çetinsaya
Eminönü Belediye Başkanı

Suat Yalkın
İst. Esnaf ve Sanatkarlar Odası Birliği

Hasan Tahsin Karagöz
SS. Giyim Sanatkarları Küçük Sanayi Yapı Koop. Başkanı

Rafet Asker
Tekstil ve Konfeksiyoncular Odası başkanı

Kamil Bakkal
Sayacılar Odası Başkanı

Suat Yapıcı
Gömlekçiler Odası Başkanı

Mücahit Çetin
Freze ve Foracılar Odası Başkanı

Zülbahar Çan
Saraçlar Odası Başkan Vekili

Temel Çoruh
Ayakkabıcılar Odası ve Ayakkabıcılar Koop. Başkanı

Mehmet Emin Ocak
Terlikçiler Odası Başkanı

Fevzi Aslan
Çorapçılar Odası Başkanı

Şaban Beygirci
Trikotajcılar Odası Başkanı

Orhan San
SS Umum Saraçlar Koop. Başkanı

Özdemir Kalkan
AYMAKOOP Başkanı

Mustafa Aslankaya
SS Plastik Kauçuk İmalatçıları Koop. Başkanı

Özkan Karayel
SS Eminönü Sobacı ve Tenekeciler Koop. Başkanı

Namık Sönmez
SS Çorap ve Triko İmalatı Koop. Başkanı

Celal Yıldırım
SS İstanbul keresteciler Koop. Başkanı

Süleyman Koyuncu
Dersan Koop. Başkanı

Recep Güneykaya
SS Mobilyacılar Koop. Başkanı

*

Eminönü Belediye Başkanı Doç. Dr. Ahmet ÇETİNSAYA:

"Tarihi görev"

Eminönü ile birlikte İstanbul için de gerçek bir değişimin adımı atılıyor. Bu konudaki çalışmalarla ilgili olarak Eminönü Belediye Başkanı doç. Dr. Ahmet Çetinsaya, şu değerlendirmeyi yapıyor:

"Atölye ve imalathanelerin kent dışına çıkarılmaları, mensubu bulunduğum partinin başlattığı kentleşme hamlesinin bir halkasıdır. Dünyada İstanbul gibi içinde yaşayanlar tarafından gırtlağı sıkılan bir başka kent olduğunu sanmıyorum. Tabir yerindeyse avuç içi kadar bir toprak parçasından ibaret bulunan Eminönü'de yaklaşık 100 bin dolayında işyeri var. Böymle bir yükü hiçbir beldenin kaldırması mümkün değildir. Zaten mümkün olmadığı yıllar önce görülmüş ve Türkiye'nin en büyük entegre projesi olan İkitelli Organize Küçük Sanayi Bölgesi için adım atılmış. Bize bunun son halkasını tamamlamak düştü. Bunu tarihi bir görev sayıyoruz. Bugün Eminönü, sahip olduğu tarihi eserler nedeniyle en çok turist çeken ilçemiz. İstanbul'un yönetim merkezinin olduğu yer. Resmi ziyaretçisi çok. Halkımızın ilgisini çeken unsurlar çok. Böyle geniş bir kitleye hizmet vermek için asgari koşullara sahip olmak gerekiyor. Örneğin temizlik konusunda bütün gücümüzü atölye ve imalathanelerin ürettikleri çöpleri kaldırmak için kullanıyoruz. Günde bir kez çöp almak yetmediği için araçlarımız sürekli dolaşıyor. Yine de zorlanıyoruz. Binlerce atölye var. Bunun yanında İkitelli'deki hazır işyerleri de boş tutuluyor. Biz İkitelli'ye taşınacak olanların zarar görmemeleri için son nakil tarihinde atölye ve imalathanelerin faaliyetlerini durduruyoruz. Bu konuda yatırım yapmış olan esnafımızın mağdur olmaması için buna mucburuz. Esnaf temsilcilerimiz de bizimle aynı görüşü taşıyor ve bu tarihi sorumluluğu paylaşıyorlar. Yeni dönemde Eminönü, örneğin bir Roma gibi, Venedik gibi gezilip görülecek ve alış veriş yapılacak, tarihi nitelikte bir merkez olacak. Eminönü, korumak zorunda olduğumuz bir tarih hazinesidir. Öyle sanıyorum ki, bu hazinenin işyerleriyle tahrip edilmesine razı olanlar geçmişi yüzleri kızararak anımsayacaklardır."