Mevzuat

BELEDİYE BAŞKANLARINI ZORDA BIRAKAN BİR KONU

İşçi alımı

Aslında yerel yönetimlerde görevlendirilecek kişilerin nasıl işe alınacakları yasalarda bir bir gösterilmiş. Ama yine de bildiğini okuyanlar çok oluyor. Bu da belediyeleri eleştiri oklarının hedefi yapıyor.

Personel alımı, belediyelerin en çok başlarını ağrıtan konular arasında ilk sıralarda yer alıyor. Nedense, belediyelerdeki personel alımları, bir gereksinmeden çok bir siyasal tavır olarak algılanılıyor. Bu bakışla siyasal zeminde belediyeler, yönetimdeki parti için yandaşlarını kayırma yeri olarak görülüyor.

Çok kere, yönetimdeki parti değişince, personel değişimi de kaçınılmaz oluyor. Belki doğru bir uygulama değil; ama, büsbütün de dayanaksız sayılmaması gerekiyor. Yani tabir caizse ateş olmayan yerden duman çıkmıyor.

Bir bakıma, işçi alma ve işçi çıkarma konuları belediyeler için zor dönemeç sayılıyor. Bu konuda can sıkıcı günler yaşamayan belediye başkanı yok gibidir.

Peki, böyle bir sıkıntıya düşmemek mümkün değil mi?

Elbette mümkün. Bunun için öncelikle işçi alımının doğru yapılması gerekiyor. Bu yazımızda, belediyelerin işçi alımını nasıl yapmaları gerektiğini, yasaların nelere izin verdiğini uzmanların görüşleriyle sunmaya çalışacağız.

İhtiyaç için meclis kararı

Yerel yönetimler iki statüde işçi çalıştırabiliyorlar; sürekli işçi ve geçici işçi.

Bu iki değişik statü kapsamındaki işçilerle ilgili işlemlerin yasalar ve genelgeler doğrultusunda sürdürülmesi gerekiyor. Bunun için önce bu statülerin nasıl tanımlandığına bakalım.

Sürekli işçiler: 190 sayılı Genel Kadro ve Usul Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 11/c  maddesinde; İl Özel İdareleri ve Belediyeler ile bunların kurdukları birlik, müesseselerde sürekli işçi çalıştırılmasının Devlet Personel Başkanlığı'nın görüşüne dayalı İçişleri Bakanlığı'nın vizesine tabi olduğu, bu kuruluşlarda yeni kurulan birimler ile yeniden satın alınacak iş araç ve makinaları ve toplu taşıma araçları için ihtiyaç duyulacaklar dışında sürekli işçi kadrosu istenemeyeceği ve vize yapılamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Bu ifadeden anlaşılacağı gibi, sürekli işçi kadrosu isteyebilmek için yeni bir birim oluşması ya da yeni bir araç alınmasıyla işçiye ihtiyaç oluşması gerekiyor. Ancak, bu da yetmiyor, isteğin İçişleri Bakanlığı'nca vize edilebilmesi için, ihtiyaç konusunda belediye meclisince karar alınması şartı aranıyor. (İçişleri Bakanlığı'nın 08. 02. 1985 gün ve Mh. İd. Gn. Md. 541 (85)/ 46320 sayılı genelgesi).

Geçici işçiler: Geçici işçi alımında da İçişleri Bakanlığı vizesi öngörülüyor. Bu konuda; 29. 12. 1993 tarih ve 21803 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan 3940 Sayılı 1994 Mali Yılı Bütçe Kanununun 48. maddesinin (d) fıkrasıyla, İl Özel İdareleri ve belediyeler ile bunların kurdukları birlik ve müesseselerde 30 iş gününden fazla süre ile çalıştırılacak geçici işçilere ait geçici iş pozisyonlarının her yıl İçişleri Bakanlığı'na vize ettirilmesi koşulu bulunuyor. Daha doğrusu bulunuyordu.

İçişleri Bakanlığı, 07. 01. 1994 tarih ve 22 sayılı genelge ile bu yetkisini Valiliklere devretti.

Yetkinin devrinden kısa bir süare sonra İçişleri Bakanlığı'nın 23. 02. 1994 tarih ve B050 MAH. 070001/81 sayılı genelgesiyle ise belediyelerde süresine bakılmaksızın geçici işçi alımları ikinci bir emre kadar durduruldu.

Ne var ki, İçişleri Bakanlığı'nın 21. 04. 1994 tarih ve B.050 MAH. 0710001/219 sayılı genelgesi ile 01.01.1994 tarihinden önceki yıllarda alınıp birbirini izleyen ve belirli süreli hizmet akitleriyle ara vermeksizin çalıştırılan geçici işçiler bu iki genelgenin kapsamları dışında bırakıldı.

Böylelikle, işçi alımlarının durdurulması genelgesinden önce geçici işçi statüsünde görev yapanların istihdamlarına vize koşulu aranmaksızın olanak sağlandı.

Kurum'dan geçme şartı aranıyor

Belediyelerin işçi alımlarında uymaları gereken hususlar arasında İş ve İşçi Bulma Kurumu'na bildirimde bulunma da var.

Bu zorunluluk; 06.08.1973 tarih ve 14617 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan işverenlerin işçi isteklerini İş ve İşçi Bulma Kurumu'na Bildirmeleri Hakkındaki Tüzüğün 3.maddesinde belirtiliyor. Tabii bu hüküm İş ve İşçi Bulma Kurumu'nun bulunduğu yerler için geçerli oluyor.

Ayrıca bu tüzğe göre hazırlanarak 20.04.1983 tarih ve 18110 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Daimi Kadrolarına İlk Defa İşçi Olarak Alınacaklar Hakkında Uygulanacak Sınav Yönetmeliği'nin 4. maddesinde de belediyelerin vasıflı, vasıfsız, daimi, geçici işçi ihtiyaçlarını işkolu, meslek pozisyonu, öğrenim, iş tecrübesi, ücret, sosyal yardımlar, yaş, cinsiyet gibi ayrıntılarla sınavın yapılacağı yer ve saatin İş ve İşçi Bulma Kurumu'na bildirmeleri ve işçilerini kurumca gönderilenler arasından almak zorunda oldukları hükme bağlanıyor.

Bu düzenlemelerden de anlaşılacağı gibi işçi alımlarında sınav zorunluğu bulunuyor.

Bu da yukarıda belirtilen sınav yönetmeliğinin 6. maddesinde açıklığa kavuşturuluyor. Bu maddede, Kurumca gönderilmemiş olanların sınava alınmayacağı belirtiliyor.

Ayrıca bu maddede, kurumca gönderilen işçilerin ilgili belediyece tesbit edilen sınav kurulu marifeti ile seçme ve sınava tabi tutulacağı, seçme ve sınav sonucu işe alınacak olan işçiler ile alınmayan işçilere ait sonuçların en geç bir hafta içerisinde İşçi ve İşçi Bulma Kurumu'na bildirileceği ve sınav sonuçlarına ait bilgilerin bir örneğinin de işçinin dosyasında muhafaza edileceği hüküm altına alınıyor.

İtiraz hakkının kullanılması

Aynı yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca; sözü edilen sınavın, belediye başkanının görevlendireceği bir başkan ve dört üyeden oluşturulan sınav kurulu tarafından yapılması gerekiyor.

Yöntmeliğin 8. maddesine göre de sınav kurulunun sınavın yapılacağı yerleri önceden belirlemesi, sınav sorularının ve cevap anahtarının sınavın yapılacağı gün hazırlanması ve mühürlü zarfta saklanması, sınav sonuçlarının değerlendirilmesi, sonuçlarının ilan edilmesi ve itirazlarının incelenmesi gereği bulunuyor.

Yönetmeliğin 9. maddesinde sınavların yazılı ve sözlü olmak üzere iki şamada yapılacağını hükme bağlıyor. Sözlü sınavlara girebilmek için yazılı sınavdan 10 üzerinden en az 6 puan alınması zorunluğu bulunuyor. Sözlü sınav sorularının mesleki bilgi ve göreve ilişkin bilgi ve becerileri kapsaması, gerekli görüldüğü taktirde uygulamalı olarak yapılması gerekiyor. Sınava girenin başarılı sayılması için 10 üzerinden 6 puan alması zorunluğu bulunuyor.

Yönetmeliğin 10. maddesinde ise itiraz koşulları anlatılıyor. Sınava katılanların, sonuçların ilanından itibaren 7 gün içerisinde yazılı olarak belediye başkanına itiraz hakları bulunuyor. Bu itirazların sınav kurulu tarafından inceleneceği ve verilecek kararın kesin olduğu bu maddede hükme bağlanıyor.

Yönetmeliğin 11. maddesi, sınava alınacak işçilerde aranacak genel şartları belirliyor.

Belediyelere işçi alımlarının sınavla yapılması üzerinde titizlikle duruluyor. Hangi durumlarda sınavsız işçi alınacağı ise Yönetmeliğin 12. maddesinde belirtiliyor.

Yönetmeliğin 2. maddesinde zikredilen kurum ve kuruluşlar, İş ve İşçi Bulma Kurumu kanalıyla aldıkları, mevsimlik, geçici ve muayyen süreli işlerde çalışacak işçileri yönetmelik hükümlerine göre sınava tabi tutarak almışlarsa, bu işçilerin daimi işçi kadrolarına atanırken tekrar sınava tabi tutulmalarına gerek bulunmuyor. Şayet sınavsız olarak işe alınmışlarsa daimi işçi kadrolarına atanırken yönetmelik hükümleri esaslarına göre sınava tabi tutulmaları gerekiyor.

Sınav istisnası diye tanımlanan hususun da bir tekrarı önlemek olduğu anlaşılıyor.

Danıştay kararları

Sınavsız işe alınmanın mümkün olmadığı Danıştay kararlarıyla da ortaya konuluyor. Örneğin; Danıştay 2. Dairesinin 22.01.1991 tarih, esas 1989/1192 ve 1990/88 sayılı kararında, belediyelere geçici işçi olarak alınan kişilerin 657 Sayılı Devlet Memurları Kanununa göre sınav yapılmaksızın memuriyet kadrolarına atanamayacakları ve bu eylemin görevi kötüye kullanma suçunu oluşturduğu hükme bağlanıyor.