Kanun

Uzman gözüyle Mera Kanunu

Şükrü Erdem
(Mülkiye Başmüfettişi)

Belediyeler açısından 27.02.1998 tarihinde yürürlüğe giren 4342 sayılı Mera Kanunu'nu birçok değişikliği de beraberinde getirdi.

Kanunun amacı; daha önce çeşitli kanunlarla tahsis edilmiş veya kadimden beri kullanılmakta olan mera, kışlak ve kamuya ait otlak ve çayırların tesbiti, tahdidi ile köy veya belediye tüzel kişilikleri adına tahsislerinin yapılmasını, belirlenecek kurallara uygun bir şekilde kazandırılmasını, bakım ve ıslahının yapılarak verimliliklerinin artırılmasını ve sürdürülmesini, kullanımlarının sürekli olarak denetlenmesini, korunmasını ve gerektiğinde kullanım amacının değiştirilmesini sağlamaktır.

Mera, yaylak ve kışlakların kullanma hakları bir veya birden çok köy veya belediyeye ait olabilir. Bu yerler devletin hüküm ve tasarrufu altındadır. Bu yerler özel mülkiyete geçirilemez, amacı dışında kullanılamaz, sınırları daraltılamaz, zaman aşımı uygulanamaz. Ancak kiralanabilir.

Mera Komisyonu'nca, tesbit edilecek ihtiyaca göre kanunun 5. maddesinde belirtilen yerler mera, yaylak ve kışlak olarak köylere ve belediyelere tahsis edilir. Bu yerlerin tesbit, tahdit ve tahsisi Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı'nca yapılır.

Mera Komisyonu nasıl oluşuyor?

Komisyon valilik onay ile oluşturulur. Bu komisyonda, kanununda belirtilen kurum temsilcileri üye olarak görev alırlar. İhtiyaç duyulan il merkezi ve ilçelerde komisyona bağlı olarak çalışacak "Teknik Ekipleri" oluşturulur. Komisyon çalışma alanına giren köy ve belediyelerde çalışmaya başlamadan en az 30 gün önce çalışmaya başlayacağını belediyelere bildirir. İlaveten alışılmış araçlarla duyurulur. İlgili köylerin muhtarları ve belediyelerin başkanları, yapılan tebligattan itibaren 30 gün içinde mera, yaylak ve kışlakların tamamen veya kısmen kendi köy veya belediyelere ait olduğunu isbata yarayan bütün belgeleri komisyona vermekle yükümlüdür. Ayrıca muhtarlar veya belediye başkanları, köy veya belediye sınırları içindeki ailelerin sayısı ve bunlara ait hayvanların cins ve miktarı ile mera, yaylak ve kışlaklardan kimlerin ne şekilde ve ne miktarlarda yararlandıklarını da, aynı süre içinde yazılı olarak komisyona bildirmekle yükümlüdür.

Komisyonun görevlendireceği teknik ekiplerin çalışmaları sırasında köy muhtarları ile belediye başkanlarının veya görevlendirilen temsilcilerin hazır bulunması gerekir. Çalışmalar sonunda bir tutanak düzenlenir ve hazır bulunanlarca imzalanır. Bahis konusu yerlerin haritalarının birer örneği ilgili tapu sicil müdürlüğünde saklanır.

Komisyon, çalışmaları sonunda tesbit ettiği alanları halkın ortak olarak yararlanmaları amacıyla o köy veya belediye tüzel kişiliğine tahsis eder ve tahsis kararı valiliğin onayına sunulur.

Çalışmaların sonucu, köy ve belediyelerin ilan yerlerinde 30 gün süre ile ilan edilir, bu karara itiraz olması halinde komisyon itirazı 60 gün içinde karara bağlar ve gerekli ilanları yapar. Komisyon kararlarına karşı 30 günlük askı ilan süresi ve tebliğ edilmiş ise 30 günlük süre içinde Asliye Hukuk Mahkemesi'nde veya Kadastro Mahkemesi'nde dava açılabilir.

Bu yerlerin tahsis amacı değiştirilmediği sürece başka amaçla kullanılamaz. Tahsis amacı bakanlıkça değiştirilebilir. Tahsis kararı ise tahsis kararından beş yıl sonra komisyonun teklifi üzerine valiliğin onayı ile olabilir.

Muhtarlar ve belediye başkanları kanunun 19. maddesinde belirtildiği üzere bahis konusu yerlerin en iyi şekilde korunması ve kullanılmasında görevli ve sorumludurlar.

Mera Yönetim Birlikleri

Bu amaçla ilgili köy ve belediyelerde "Mera Yönetim Birlikleri" kurulur. Muhtarlar ve belediye başkanları meralara vaki tecavüzleri ilgili birimlere bildirmekle yükümlüdürler. Tecavüzde bulunanlar hakkında 3091 sayılı kanun ve 2886 sayılı kanunun 75. maddesi hükümlerine göre işlem yapılır.

Yaylak ve kışlaklarda, 442 sayılı kanunda ön görülen yapılar ile valilikten izin alınmak suretiyle imar mevzuatına göre yapılmak kaydıyla mandıra, sulak, sundurma, süreklilik göstermeyen barınak, ağıl ile Turizm Bakanlığı'nın talebi üzerine ahşap yapılar dışında ev, ahır ve benzeri inşaatlar yapılamaz.

Çiftçi ailelerinin bu yerlerden yararlanabilmesi için, bu yerin bulunduğu köy ve belediyede en az altı aydan beri ikamet ediyor olması gerekir. Göçerlerin bu yerlerden yararlanmalarında da bu kanun hükümleri uygulanır.

Bu yerlerin bakım ve ıslahı, çalışmalarına ait giderleri, komisyonun gerekli görmesi halinde valilik onayı ile belirlenen sürede ve miktarda katılım alınır. Bu katılım nakit veya işçilik, araç olabilir. Otlatma hakkından yararlanacaklardan alınan bedel köy sandığına veya belediye bütçesinde ayrı bir hesaba kaydedilir ve amacı dışında kullanılmaz. Komisyonca tesbit edilen ücret ve para cezası 6183 sayılı kanuna göre takip ve tahsil edilir.

Yükümlülüklerini yerine getirmeyenleri, yasaklanmış yerlerde hayvanlarını otlatanları, bu yerleri tahrip edenleri bildirmeyen muhtar ve belediye başkanları hakkında genel hükümlere göre işlem yapılır.

4342 sayılı Mera Kanunu ile 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun 159. maddesinde değişiklik yapılarak "çayır, mera" kapsam dışı bırakılmıştır. Yine 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 11. maddesi, 4. fıkrasında değişiklik yapılarak "meralar" kapsam dışı bırakılmıştır. Uygulamalarda belediyelerin bu değişikliklere dikat etmesi gerekmektedir.

Mera Kanunu'nun, bu hükümlerinin uyulma alanı mahdut belediyelerimizi ilgilendirmekte ise de bilinmesinde yarar görülmüştür.