OTOPARK SORUNUNUN ÇÖZÜMÜ
(Otopark mafyasının ortadan kaldırılması) Video

Otopark hizmetleri, İstanbul Hizmet Vakfı’nın Türkiye genelinde örnek alınan en önemli uygulamasıdır. Vakfımızın başlattığı bu uygulama, önce İstanbul’un bazı ilçelerinde 2005’ten itibaren ise İstanbul genelinde uygulamaya konuldu. Böylelikle kim oldukları bilinmeyen (kayırılmış) kişilerin sokaklara gelişigüzel park edilmiş araçlardan haraç almaları sona erdirildi.

Eminünü Hizmet Vakfı (İHV) 1994 yılında kurulduğunda, bölgedeki sokaklar, halk arasında “değnekçi” olarak tanımlanan yasadışı kazanç gruplarının kontrolü altındaydı. Bölgede herhangi bir sokağa, kaldırıma, arsaya, yol kenarına araç bırakanlar, bu kişilere bir bedel ödüyorlardı.

Değnekçiler, kendilerine bırakılan sokakları kontrol ediyorlar, ancak her biri farklı bir patrona bağlı çalışıyorlardı. Eminönü bölgesinde zaman zaman kendi aralarında yer kavgası yapan çok sayıda patron vardı. Bu patronlar İstanbul genelinde “otopark mafyası” olarak tanınıyordu.

Bu kişiler görünürde belediyeye işgaliye ödüyorlardı. Ancak ödedikleri para, topladıkları hasılatla kıyaslanmayacak kadar küçük bir miktardı.

Halk arasındaki yaygın kanaate göre, bu patronlar bölgede etkili resmi görevlilerce destekleniyor, hatta bazı görevlilere pay verdikleri iddia ediliyordu.

Genellikle yerel siyasi erklerin sokak otoparklarını yandaş kayırmak için kullandıkları kanaati yaygındı.

Eminönü Hizmet Vakfı (İHV), Eminönü Belediyesi ile bir protokol imzalayarak, İstanbul İl Trafik Komisyonu’nca “araç park edilmesine uygun olduğu belirlenen” alanları kiraladı. Yapılan sözleşmeyle Vakıf, bu alanlar 24 saat boyunca doluymuş gibi belediyeye işgaliye ödemeyi üstlendi.

Araç park edilebilir alanların sorumluluğu Vakfa verildi. Vakıf, ayrıca, araç park etmeye uygun olmayan alanların kontrolünü de üstlendi. Bu kontrollerle araç bırakmaya elverişli olmayan alanlara bırakılan araçların trafik akışını engellemelerinin önlenmesi de sağlanmış oldu.

UYGULAMANIN PARASAL BOYUTU

(Parasal veriler günümüz değerleriyle kolayca kıyaslanabilsin diye dolar ve eski TL üzerinden hesaplanmıştır.)

Sokak otoparkları değnekçilerin kontrolünde iken (Mart 1994) Eminönü Belediyesi, 20 milyon lira (yaklaşık 700 dolar) işgaliye alıyordu.

1 Nisan 1994’te Belediye, 200 eleman görevlendirerek bu alanlara el koydu ve geliri ayda 2 milyar liraya çıktı. Eskiye göre 100 kat arttı.

Belediye bu işi 4 ay sürdürdü; aylık işgaliye geliri 3 milyara çıktı. Personel ve işletme giderleri çıktıktan sonra belediyeye kalan işgaliye geliri aylık 1.6 milyar lirada kaldı.

Vakıf devreye girdikten sonra, belediyenin personel ve işletme giderleri ortadan kalktı, işgaliye net geliri yükseldi.

PÜF NOKTASI

Sokaklar şahısların kontrolünde iken toplam 3500 araçlık park alanı kullanılıyordu. Ancak bunların bir kısmı trafik açısından “uygunsuz” yerlerdi. Trafik Komisyonu bu yerlere araç park edilmesini kısıtladı. Vakıf 2700 araçlık alan için belediyeye ayda 24 bin dolar işgaliye ödemeyi üstlendi.

Vakıf ayrıca, park edilebilir alanları düzenleyerek kent dokusuna uygun hale getirdi. Vakıf, park sorumluluğunu üstlendiği süreçte kullanılmaz durumdaki alanları da araç park edilebilir yapıya kavuşturdu. Bu kapsamda TCDD’nın Sirkeci rıhtımındaki hurda alanı modern otopark haline getirildi.

Belediyenin gösterdiği alanlarda demontabl katlı otoparklar oluşturdu. Bu ve benzer otoparklar Eminönü bölgesinde yaşanan sıkıntıyı önemli ölçüde hafifletti. Ancak uygulamanın en önemli etkisi otopark mafyasının silinmesi oldu.

Yerel etkin erklerle kurdukları yakın ilişkileri kullanarak sokakları kontrol altında bulunduran geçmişteki kayıtsız kazanç sahipleri uygulamaya şiddetle karşı çıktılar. Bu çevreler, geçmiş dönemlerde kendilerine destek olan yerel siyasetçileri de kullanarak ve zaman zaman da olay çıkararak eski düzene (kayıt dışı kazanç günlerine) dönülmesi için büyük çaba gösterdiler.

Değnekçi diye adlandırılan sokak elemanlarını kullanarak topladıkları paralar üzerinden düşük işgaliye veren patronların çabaları sonuçsuz kaldı.

Böylelikle zaman içinde tüm İstanbul’da uygulanan bir sistem doğdu. Eminönü’deki uygulama, Vakfımızın kuruluş amacında da açıkça belirtildiği gibi doğrudan yerel hizmetlerin gerçekleştirilmesi için kaynak oluşturan bir model ortaya çıkardı.

RANTIN HİZMETE DÖNÜŞÜ

Otopark uygulamasının ana fikri “bölgede oluşan rantın bölge için harcanması” idi. Nitekim otopark gelirleri Eminönü Belediyesi’nin birçok kentsel ve sosyal hizmeti gerçekleştirilmesinde kaynak ihtiyacını karşıladı.

Otopark gelirleri, vakıf senedinde belirtilen ilkeler doğrultusunda eğitim, sağlık ve sosyal yardım harcamalarında kullanıldı.

Açıklama: 1999 yılında Belediye Başkanlığı görevinin el değiştirmesi nedeniyle Vakfımızın Belediye ile yaptığı sözleşme sonlandırıldı. Vakfımızın otopark işletmeciliği bitti. 2005 yılında İSPARK kuruluncaya kadar bu bölgede yeniden değnekçilerin etkili olduğu bir süreç yaşandı.